چگونه درمان هدفمند به درمان سرطان كمك مي كند؟

همانطور كه از نام درمان هدفمند پيداست، داروهاي اين روش درماني براي حمله كردن به اهداف خاصي مانند گيرنده ها يا پروتئين هاي سلول هاي سرطاني طراحي شده اند. هدف از درمان هدفمند اين است كه رشد تومور كند شده و يا متوقف شود. اين كار از طريق حمله به مشخصه هاي ژنتيكي سلول كه منجر به رشد و تقسيم آن مي شوند، انجام مي شود. همچنين، اين داروها ممكن است به درمان هاي ديگر سرطان مانند شيمي درماني كمك كنند.

در حالي كه شيمي درماني سلول هايي را كه در حال رشد سريع در سرتاسر بدن هستند، هدف قرار مي دهد، ممكن است برخي از سلول هاي غير سرطاني را نيز تحت تأثير قرار دهد. اما درمان هدفمند، به عنوان يكي از روش هاي درمان سرطان، به طور مستقيم مشخصه هاي خاصي از سلول هاي سرطاني را تحت تأثير قرار خواهد كه از طريق آزمايش هاي پيشرفته ژنوميك يا ديگر تست هاي آزمايشگاهي يا فرآيندهاي تشخيصي شناسايي شده اند. در ادامه، به مباحث زير خواهيم پرداخت:

انواع درمان هدفمند
چگونگي انجام درمان هدفمند
چگونه درمان هدفمند با سرطان مقابله مي كند؟
عوارض جانبي درمان هدفمند
اقدامات قبل و بعد از درمان هدفمند
انواع درمان هدفمند

چندين نوع مختلف درمان هدفمند وجود دارد كه شايع ترين آنها عبارتند از:

آنتي بادي هاي مونوكلونال Monoclonal antibodies

آنتي بادي هاي مونوكلونال نوعي استراتژي درماني هستند كه از مولكول هاي مهندسي شده براي حمله به ويژگي هاي خاص موجود در سلول هاي سرطاني استفاده مي كنند. از آنتي بادي مونوكلونال ممكن است به تنهايي براي از بين بردن سلول هاي سرطاني يا به عنوان حامل ساير مواد براي اهداف درماني يا تشخيصي استفاده شود. به عنوان مثال، مواد مربوط به شيمي درماني يا مواد راديواكتيو را مي توان به آنتي بادي هاي مونوكلونال متصل كرد تا آنها را مستقيماً به سلول هاي سرطاني برسانند. برخي از انواع خاص تر درمان هدفمند شامل داروهاي مولكولي كوچك و ايمونوتراپي ممكن است در اين گروه قرار بگيرند.

داروهاي مولكولي كوچك Small-molecule drugs

اين داروها مولكولهايي را هدف قرار مي دهند كه داراي وزن مولكولي كمي هستند و به دليل اندازه، بهتر مي توانند به سلول ها نفوذ كرده و هدف مورد نظر خود را پيدا كنند. برخي از مهاركننده هاي EGFR، مهار كننده هاي آنژيوژنز و القاكننده هاي آپوپتوز نمونه هايي از داروهاي با مولكول كوچك هستند.

ايمونوتراپي Immunotherapy

ايمونوتراپي مجموعه وسيعي از درمان ها است كه جهت بهبود عملكرد سيستم ايمني بدن براي تشخيص بهتر و حمله به سلول هاي سرطاني طراحي شده است. برخي از درمان هاي ايمونوتراپي به منظور هدف قرار دادن ارتباط بين گيرنده هاي خاص روي سلول هاي سرطاني يا سلول هاي ايمني طراحي شده اند. داروهاي مهار كننده چك پوينت نوعي از ايمونوتراپي هستند.

هورمون درماني Hormon Therapy

برخي از سرطان ها براي رشد به هورمون نياز دارند. روش هاي درماني هورموني به منظور هدف قرار دادن هورموني خاص، غالباً استروژن و كاهش مقدار اين هورمون در بدن، كاهش توليد هورمون هاي جديد يا جلوگيري از تغذيه سلول هاي سرطاني طراحي شده اند.

درمان هدفمند چگونه انجام مي شود؟

چگونگي و محل مصرف داروهاي هدفمند به عوامل زيادي بستگي دارد، از جمله ملاحظات باليني و ترجيحات شخصي. شما ممكن است درمان هدفمند را در يك كلينيك، بيمارستان، مطب پزشك يا در خانه انجام دهيد.

داروهاي درمان هدفمند ممكن است به طرق زير تجويز شوند:

به صورت قرص، كپسول يا شربت كه معمولاً در خانه مصرف مي شود.
از طريق سوزن سرنگ به داخل وريد، عضله يا زير پوست تزريق مي شود.
تزريق داخل وريد به صورت قطره اي كه ممكن است چندين ساعت طول بكشد.

بيماراني كه ممكن است به تزريق يا تزريق مكرر نياز داشته باشند، ممكن است يك كانتر دريافت كنند تا داروها با كارايي بيشتر و درد كمتر تجويز شوند. چگونگي تجويز داروهاي درمان هدفمند به عوامل مختلفي بستگي دارد و همچنين ممكن است به نوع داروي تجويز شده نيز بستگي داشته باشد. براي مثال:

داروهاي با مولكول كوچك معمولاً به صورت قرص يا كپسول تجويز مي شوند.
آنتي بادي هاي مونوكلونال معمولاً از طريق تزريق تجويز مي شوند.
داروهاي ايمونوتراپي معمولاً تزريق مي شوند.

داروهاي درمان هدفمند قدرتمند هستند و ممكن است حتي در پرستار يا اعضاي خانواده كه با آنها در تماس هستيد، عوارض جانبي ايجاد كنند. اگر درمان هدفمند را در خانه دريافت مي كنيد، آگاهي خود را در مورد شرايط مربوط به آن بالا ببريد. ممكن است هزينه برخي از داروهايي كه در خانه مصرف مي شوند، از مشابه آنها كه تزريق مي شود، بيشتر باشد. داروهاي درمان هدفمند ممكن است در تركيب با ساير درمان هاي سرطان مانند جراحي، شيمي درماني يا پرتودرماني تجويز شوند.

چگونه درمان هدفمند با سرطان مقابله مي كند؟

اغلب درمان هاي هدفمند با تداخل در پروتئين هاي خاصي كه به رشد و گسترش تومورها در بدن كمك مي كنند، منجر به درمان سرطان مي شوند. آنها به روش هاي مختلفي سرطان را درمان مي كنند:

به سيستم ايمني بدن كمك مي كنند تا سلول هاي سرطاني را از بين ببرد. يكي از دلايل رشد سلول هاي سرطاني اين است كه مي توانند از سيستم ايمني بدن پنهان شوند. برخي از روش هاي درمانيهدفمند مي توانند سلول هاي سرطاني را مشخص كنند، بنابراين يافتن و از بين بردن آنها براي سيستم ايمني راحت تر است. ساير روش هاي درمان هدفمند به تقويت سيستم ايمني بدن كمك مي كنند تا در برابر سرطان بهتر عمل كند.

رشد سلول هاي سرطاني را متوقف مي كنند. سلول هاي سالم در بدن شما معمولاً تقسيم مي شوند تا سلول هاي جديد تنها وقتي سيگنال هاي قوي براي اين كار دريافت مي كنند، ايجاد شوند. اين سيگنال ها به پروتئين هاي سطح سلول متصل مي شوند و به سلول ها مي گويند تقسيم شوند. اين فرآيند به سلول هاي جديد كمك مي كند تنها در صورت نياز بدن شما به آنها ايجاد شوند. اما برخي از سلول هاي سرطاني تغييراتي در پروتئين هاي سطح خود دارند كه به آنها مي گويد در صورت وجود يا عدم وجود سيگنال ها تقسيم شوند. برخي از روش هاي درمان هدفمند با تداخل اين پروتئين ها مانع تقسيم سلولها مي شوند. اين روند به كاهش رشد كنترل نشده سرطان كمك مي كند.

سيگنال هايي را كه به تشكيل عروق خوني كمك مي كنند، متوقف مي سازند. تومورها براي رشد بيش از اندازه مشخص، نياز به تشكيل رگ هاي خوني جديد دارند. در فرآيندي به نام رگ زايي، اين رگ هاي خوني جديد در پاسخ به سيگنال هاي تومور تشكيل مي شوند. برخي از روش هاي درمان هدفمند به نام بازدارنده هاي آنژيوژنز به منظور تداخل در اين سيگنال ها طراحي شده اند تا از تشكيل منبع خون جلوگيري كنند. بدون منبع خون، تومورها كوچك مي مانند. يا اگر توموري از قبل منبع خوني داشته باشد، اين روش هاي درماني مي توانند باعث از بين رفتن رگ هاي خوني شده  و منجر به كوچك شدن تومور شوند.

مواد كشنده سلول را به سلول هاي سرطاني تحويل مي دهند. برخي از آنتي بادي هاي مونوكلونال با سموم، داروهاي شيمي درماني و پرتودرماني تركيب مي شوند. هنگامي كه اين آنتي بادي هاي مونوكلونال به اهداف مورد نظر در سطح سلول هاي سرطاني متصل مي شوند، سلول ها مواد كشنده سلول را گرفته و مي ميرند. سلول هايي كه مورد هدف نيستند، صدمه اي نخواهند ديد.

منجر به مرگ سلول هاي سرطاني مي شوند. سلول هاي سالم وقتي آسيب ببينند و ديگر نيازي به آنها نباشد به طور منظم مي ميرند. اما سلول هاي سرطاني روش هايي براي جلوگيري از اين روند مرگ دارند. برخي از روشهاي درمان هدفمند مي توانند سلول هاي سرطاني را از اين روند مرگ سلولي عبور دهند.

سرطان هاي نيازمند به هورمون را گرسنه نگه مي دارند. برخي از سرطان ها مانند سرطان پستان و سرطان پروستات براي رشد به هورمون هاي خاصي نياز دارند. درمان هاي هورموني نوعي درمان هدفمند است كه مي تواند از دو طريق موثر باشد. برخي از هورمون درماني ها از ايجاد هورمون هاي خاص در بدن جلوگيري مي كنند. برخي ديگر از تأثير هورمون ها بر روي سلول هاي شما، از جمله سلول هاي سرطاني جلوگيري مي نمايند.

عوارض جانبي درمان هدفمند

داروهاي درمان هدفمند براي گذر از سلول هاي سرطاني طراحي شده اند، فرآيندي كه براي ايجاد عوارض جانبي كمتر در نظر گرفته شده است. با اين حال، برخي از داروهاي درماني هدفمند ممكن است بر روي عملكرد سلول تأثير گذاشته و عوارض جانبي ايجاد كنند. مشكلات پوستي رايج ترين عوارض جانبي درمان هدفمند مي باشند. اين مشكلات عبارتند از:

جوش
خشك شدن پوست
خارش
حساسيت به نور
قرمز شدن پوست
التهاب نوك انگشت

ساير عوارض جانبي درمان هدفمند عبارتند از:

خستگي
مشكلات گوارشي
فشار خون بالا
زخم هاي دهان
شرايط خودايمني
خونريزي

برخي از عوارض جانبي درمان هدفمند ممكن است پس از پايان درمان به سرعت محو شوند. ساير عوارض جانبي ممكن است هفته ها ادامه داشته باشند. در مورد اينكه عوارض جانبي چگونه شما را تحت تأثير قرار مي دهد و كدام يك از عوارض جانبي ممكن است بهبود يابد يا بدتر شود، صحبت كنيد.

اقدامات قبل و بعد از درمان هدفمند

دهها نوع داروي درمان هدفمند وجود دارد كه براي درمان سرطان هاي مختلف طراحي شده اند و هر برنامه درماني هدفمند متناسب با اهداف خاص سرطان و درمان بيمار است. هر دارو دوزهاي مختلفي دارد و ممكن است عوارض جانبي مختلفي ايجاد نمايد. آنچه مي توان از درمان هدفمند انتظار داشت، بسته به عوامل مختلفي از جمله نوع داروي تجويز شده، سلامت كلي شما و اينكه آيا درمان هدفمند شما بخشي از برنامه اي است كه شامل ساير درمان ها مانند پرتودرماني يا جراحي مي باشد، بسيار متفاوت است.

اگر تصميم داريد داروهاي درمان هدفمند را خودتان در خانه مصرف كنيد، در مورد پروتكل هاي ايمني براي استفاده از داروها با پزشكتان صحبت كنيد. اگر گزينه پيشنهادي شما تزريق است، تيم مراقبت به شما خواهند گفت كه چه موقع و به كجا مراجعه كنيد و درمان ها چه مدت طول مي كشد.

آنچه قبل از درمان هدفمند بايد انجام داد

برخي از درمان هاي هدفمند، به ويژه مهاركننده هاي چك پوينت، بايد از طريق تزريق انجام شوند كه ممكن است چندين ساعت طول بكشد. ممكن است مجبور شويد چندين ساعت در بيمارستان يا هر كجا كه تزريق را انجام مي دهيد، بمانيد. بنابراين:

لباس راحت بپوشيد: از لباس هاي گشاد استفاده نماييد تا به كاتتر دسترسي داشته باشيد. آوردن بالشت يا پتو را در نظر بگيريد.

يك همراه با خود بياوريد: سعي كنيد دوست يا يكي از اعضاي خانواده را به عنوان همراه با خود ببريد.

وسايل سرگرمي را فراموش نكنيد: يك تبلت براي تماشاي برنامه يا كتابي براي خواندن به همراه داشته باشيد.

يك ميان وعده به همراه داشته باشيد: مقداري آب يا يك لقمه سبك با خود همراه داشته باشيد.

آنچه پس از درمان هدفمند بايد انجام دهيد

عوارض جانبي را كنترل كنيد: اگر نگران ايجاد عوارض جانبي هستيد، با تيم پزشكي خود تماس بگيريد.

هيدراته بمانيد: هنگام مصرف داروهاي درماني هدفمند حتماً از رژيم غذايي سالم استفاده نماييد و مايعات زيادي بنوشيد.

جمع بندي

درمان هدفمند يكي از روش هاي درمان سرطان است كه ممكن است در كنار روش هاي درماني ديگر مانند شيمي درمان، راديوتراپي و ... انجام شود. همانطور كه ملاحظه فرموديد، چندين نوع روش مختلف براي درمان هدفمند وجود دارد. چگونگي انجام درمان هدفمند از اين جهت كه به صورت تزريق يا خوردن دارو يا شربت باشد، بستگي به عوامل مختلفي دارد كه در اين مطلب، به آنها اشاره نموديم.