سرطان خون و هر آنچه بايد در مورد آن بدانيد

سرطان خون، لوسمي يا لوكميا در واقع سرطان سلول هاي خوني است. چندين دسته از سلول هاي خوني شامل گلبول هاي قرمز (RBC)، گلبول هاي سفيد (WBC) و پلاكت ها وجود دارد. به طور كلي، سرطان خون به سرطان  گلبول هاي سفيد (WBCها) اشاره دارد.

WBCها بخش حياتي از سيستم ايمني بدن شما هستند. آنها بدن شما را از حمله باكتري ها، ويروس ها، قارچ ها، سلول هاي غيرطبيعي و ساير مواد خارجي محافظت مي نمايند. آنها مي توانند سريع تقسيم شده و در نهايت سلول هاي طبيعي را از بين ببرند. WBC بيشتر در مغز استخوان توليد مي شود. اما نوع خاصي از WBC نيز در غدد لنفاوي، طحال و غده تيموس ساخته مي شود. WBCها پس از تشكيل در سراسر بدن در خون و سيستم لنفاوي به گردش در مي آيند و در غدد لنفاوي و طحال متمركز مي شوند.

انواع بسياري از سرطان خون وجود دارد كه برخي از آنها در كودكان شايع مي باشد و ساير اشكال سرطان خون اغلب در بزرگسالان ديده مي شود.

سرطان خون در كودكان

سرطان خون معمولاً گلبول هاي سفيد خون را درگير مي كند. گلبول هاي سفيد خون شما مبارزان قدرتمند عفونت هستند، به طور طبيعي رشد مي كنند و تقسيم مي شوند، زيرا بدن شما به آنها احتياج دارد. اما در افراد مبتلا به سرطان خون، مغز استخوان گلبول هاي سفيد خون غيرطبيعي توليد مي كند كه عملكرد صحيحي ندارند. درمان سرطان خون مي تواند پيچيده باشد و به نوع سرطان خون و ساير عوامل بستگي دارد. اما استراتژي هايي وجود دارد كه مي تواند به موفقيت درمان شما كمك كند. در ادامه، به موضوعات زير خواهيم پرداخت:

عوامل خطر سرطان خون
انواع سرطان خون
علائم و نشانه هاي سرطان خون
تشخيص سرطان خون
درمان سرطان خون
عوامل خطر سرطان خون

علل لوسمي مشخص نيست. با اين حال، عوامل مختلفي شناسايي شده است كه ممكن است خطر ابتلا به اين سرطان را افزايش دهد. اين عوامل عبارتند از:

داشتن سابقه خانوادگي اين بيماري
سيگار كشيدن، خطر ابتلا به لوسمي حاد ميلوئيدي (AML) را افزايش مي دهد.
اختلالات ژنتيكي مانند سندروم داون
اختلالات خوني، مانند سندروم ميلوديسپلاستيك كه گاهي اوقات preleukemia ناميده مي شود.
درمان قبلي سرطان با شيمي درماني يا پرتودرماني
قرارگرفتن در معرض تابش زياد
قرار گرفتن در معرض مواد شيمايي مانند بنزن

انواع سرطان خون

شروع لوسمي مي تواند حاد (شروع ناگهاني) يا مزمن (شروع آهسته) باشد. در سرطان خون حاد، سلول هاي سرطاني به سرعت تكثير مي شوند. در سرطان خون مزمن، بيماري به آرامي پيشرفت مي كند و علائم اوليه آن ممكن است بسيار خفيف باشد.

سرطان خون بر اساس نوع سلول طبقه بندي مي شود.

سرطان خون درگير سلول هاي ميلوئيدي را سرطان خون ميلوژن مي نامند. سلول هاي ميلوئيدي سلول هاي خوني نابالغ هستند كه به طور معمول تبديل به گرانوليست يا مونوسيت مي شوند. لوسمي درگير لنفوسيت ها لوسمي لنفوسيتي ناميده مي شود. چهار نوع اصلي سرطان خون وجود دارد:

سرطان خون حاد ميلوژن (AML).

سرطان خود حاد ميلوژن مي تواند در كودكان و بزرگسالان رخ دهد. اين نوع سرطان شايع ترين شكل سرطان خون است.

سرطان خون حاد لنفوسيتي (ALL).

اين نوع سرطان بيشتر در كودكان رخ مي دهد. البته در بزرگسالان نيز احتمال رخ دادن آن وجود دارد.

لوسمي ميلوژن مزمن (CML).

سرطان خون ميلوژن مزمن بيشتر در بزرگسالان ديده مي شود. فرد مبتلا به CML ممكن است براي ماهها يا سال ها، قبل از اينكه سلول هاي سرطاني شروع به رشد سريع كنند، هيچ نشانه اي نداشته باشد.

لوسمي لنفوسيتي مزمن (CLL).

اين نوع لوسمي بيشتر افراد بالاي 55 سال را تحت تأثير قرار مي دهد و در كودكان بسيار نادر ديده مي شود. در اين نوع لوسمي ممكن است تا سال ها نيازي به درمان نداشته باشيد.

علائم و نشانه هاي سرطان خون چيست؟

علائم و نشانه هاي سرطان خون عبارتند از:

تعريق بيش از حد به خصوص در شب
خستگي و ضعف كه با استراحت از بين نمي رود
لاغري ناخواسته
درد و پوك شدن استخوان
غدد لنفاوي متورم و بدون درد (به خصوص در گردن و زير بغل)
بزرگ شدن كبد و طحال
لكه هاي قرمز روي پوست كه پتشي ناميده مي شوند.
خونريزي و كبودي
تب يا لرز
عفونت هاي مكرر

لوسمي همچنين مي تواند در اندامي كه سلول هاي سرطاني به آنها نفوذ كرده يا آنها را تحت تأثير قرار داده است، علائمي ايجاد كند. به عنوان مثال، اگر سرطان به سيستم عصبي مركزي گسترش يابد، مي تواند باعث سردرد، تهوع، استفراغ، گيجي، از دست دادن كنترل عضلات و تشنج شود.

سرطان خون مي تواند به ساير قسمت هاي بدن سرايت كند. از جمله:

ريه ها
دستگاه كوارش
قلب
كليه ها
بيضه ها
تشخيص سرطان خون

در صورت وجود عوامل خطر يا علائم مربوطه، ممكن است به لوكميا مشكوك شويد. پزشك شما با شرح حال كامل و معاينه بدني شروع مي كند، اما سرطان خون با معاينه فيزيكي كاملاً قابل تشخيص نيست. در مقابل، پزشكان از آزمايش خون، نمونه برداري و آزمايش هاي تصويربرداري براي تشخيص سرطان خون استفاده مي كنند.

آزمايش هاي تشخيص سرطان خون

تعدادي آزمايش مختلف وجود دارد كه مي تواند براي تشخيص لوكميا استفاده شود. شمارش كامل خون كه تعداد RBCها، WBCها و پلاكت ها را تعيين مي كند. با نگاه كردن به خون زير ميكروسكوپ مي توان سلول هايي با ظاهر غيرطبيعي را تشخيص داد.

نمونه برداري از مغز استخوان يا غدد لنفاوي نيز مي تواند شواهدي از لوكميا را كشف نمايد. اين نمونه هاي كوچك مي توانند نوع لوكميا و ميزان رشد آن را تشخيص دهند. نمونه برداري از اندام هاي ديگر مانند كبد و طحال مي تواند نشان دهد كه آيا سرطان گسترش يافته است.

درجه بندي سرطان خون

به محض تشخيص لوكميا، درجه بندي يا مرحله بندي آن انجام مي شود. مرحله بندي سرطان خون به پزشك كمك مي كند تا برنامه ريزي هاي لازم براي درمان را انجام دهد. ALL و AML بر اساس نحوه مشاهده سلول هاي سرطاني در زير ميكروسكوپ و نوع سلول درگير مرحله بندي مي شوند. ALL و CLL بر اساس تعداد WBCها در زمان تشخيص، مرحله بندي مي شوند. وجود گلبول هاي سفيد نابالغ يا ميلوبلاست ها در خون و مغز استخوان نيز در درجه بندي AML و CML مورد استفاده قرار گيرند.

ارزيابي پيشرفت سرطان خون

براي ارزيابي پيشرفت بيماري مي توان از تعدادي آزمايش ديگر استفاده كرد:

فلوسيتومتري DNA سلول هاي سرطاني را بررسي كرده و ميزان رشد آنها را تعيين مي كند.
آزمايش هاي عملكرد كبد نشان مي دهد كه سلول هاي لوسمي بر كبد تأثير مي گذارند يا به آن حمله مي كنند.
Puncture كمر با قرار دادن يك سوزن نازك بين مهره هاي كمرتان انجام مي شود. به اين روش، پزشك شما مايعات نخاعي را جمع آوري مي كند و تشخيص مي دهد كه آيا سرطان به سيستم عصبي مركزي گسترش يافته است.
آزمايش هاي تصويربرداري مانند اشعه ايكس، سونوگرافي و سي تي اسكن به پزشكان كمك مي كند تا هر گونه آسيب به اعضاي ديگر بدن را كه ناشياز سرطان خون است، جستجو كند.

درمان سرطان خون

لوكميا معمولاً توسط متخصص خون و آنكولوژيست درمان مي شود. اين پزشكان متخصص در زمينه اختلالات خوني و سرطان هستند. درمان به نوع و مرحله سرطان بستگي دارد. برخي از انواع سرطان خون به آرامي رشد مي كنند و نيازي به درمان فوري ندارند. با اين حال، درمان سرطان خون معمولاً شامل يك يا چند مورد زير است:

شيمي درماني، از داروهايي براي از بين بردن سلول هاي لوسمي استفاده مي كند. بسته به نوع سرطان، ممكن است يك دارو يا تركيبي از داروهاي مختلف مصرف كنيد.

پرتودرماني، از پرتوهاي پرانرژي براي آسيب رساندن به سلول هاي لوسمي و جلوگيري از رشد آنها استفاده مي كند. تابش مي تواند در يك منطقه خاص يا در كل بدن اعمال شود.

پيوند سلول هاي بنيادي مغز استخوان فرد بيمار با مغز استخوان فرد سالم، ممكن است پيوند از بدن خودتان (پيوند اتولوگ) صورت گيرد يا از يك اهدا كننده (پيوند آلولوگ) انجام شود. به اين روش، پيوند مغز استخوان گفته مي شود.

درمان بيولوژيكي يا ايمني، از درمان هايي استفاده مي كند كه به سيستم ايمني بدن شما كمك مي كند سلول هاي سرطاني را شناسايي كرده و به آنها حمله مي كند.

درمان هدفمند، داروهايي مورد استفاده قرار مي گيرد كه از آسيب پذيري سلول هاي سرطاني استفاده مي كنند. به عنوان مثال، (imatinib (Gleevec يك داروي هدفمند است كه معمولاً عليه CML استفاده مي شود.

جمع بندي

سرطان خون به عنوان يكي از سرطان هاي شايع در بزرگسالان و كودكان شناخه شده شده است. شناخت علائم و نشانه هاي اين نوع سرطان، عوامل خطر سازي كه مي توانند احتمال ابتلا به اين سرطان را افزايش دهند و شناخت راههاي تشخيص و درمان آن، همه از موارد مهمي هستند كه داشتن آگاهي از آنها ضروري به نظر مي رسد.